~Over Rouwprentjes en zo meer!

Waarom verzamelt iemand Bidprentjes?
In eerste instantie lijkt dit maar een lugubere hobby,
maar als je er verder op in gaat, heeft het toch iets aantrekkelijks. Je bent bezig met een verzameling die grote genealogische en iconische waarde heeft.
Ik verzamel al jaren allerlei soorten prentjes, en zoals jullie in de tussentijd van mij wel weten…Wil ik altijd de geschiedenis
van iets weten, het hoe, wat en waarom?
Vandaar dus deze uitleg over rouwprentjes, bidprentjes enzo.
De foto’s en info over de prentjes zijn van internet!
(tenzij anders vermeld)

Een Rouwprentje is een klein prentje dat binnen de Katholieke Kerk als herinnering aan bepaalde gebeurtenissen zoals doopsel, eerste communie, vormsel, huwelijk, priesterschap en in het bijzonder bij een overlijden wordt uitgegeven.
Behalve de religieuze afbeelding, staat op voor- of achterzijde meestal ook een gebed.
Indien het wordt uitgegeven naar aanleiding van een overlijden worden de naam, titel, geboorte- en sterfdag van de overledene vermeld.

Deze bidprentjes worden tijdens de uitvaart aan de aanwezigen uitgedeeld.

 

Een veelvoorkomend formaat voor bidprentjes is het A7-formaat, een formaat dat hiervoor erg lang standaard was.
De oudste bidprentjes hebben enkel een voor- en achterzijde. Later werd een dubbelgevouwen A6-formaat gebruikt,
waarbij de afbeelding aan de buitenkant stond en de gebedstekst binnenin. Recent wordt echter meer en meer gebruik gemaakt van een vierkant formaat (bv. 10cm x 10cm).

Deze bidprentjes worden vaak in een missaal gestoken,
zodat men tijdens een Mis al eens kan bladeren en zo deze personen in herinnering roepen.
Zo komt het vaak dat deze bidprentjes langer bewaard werden dan doodsbrieven.
Ze zijn dan ook een goede basis bij het opstellen van een stamboom.

Bidprentjes geven naast puur genealogische informatie ook inzicht in de sociale en economische omstandigheden
van de overledene. Zo kan op het bidprentje vermeld
van welke besturen en verenigingen de overledene tijdens
zijn of haar leven lid is geweest.
Er zijn verschillende soorten bidprentjes.

Zo zijn er:
-Knekelprentjes, met afbeelding van doodshoofd of geraamte

 

-Kerkhofprentjes, met afbeelding van graftomben

 

-Aflaatprentjes, met afbeelding van kruisbeeld,
prentjes met aflaten verrijkt gebed.
(“Bid voor de ziel van zaliger ……”)
-Ars Moriendi prentjes, Dit zijn prentjes waarop dezelfde onderwerpen afgebeeld staan als in de 15e eeuwse blokboeken met dezelfde naam, ziekte, doodstrijd, laatste oordeel, vagevuur, hemel en hel, verrijzenis.
-Portretprentjes met foto van de overledene.

De voorloper van het bidprentje was het devotieprentje.
Het vindt zijn oorsprong in de 13de eeuw.
Het eigenlijke bidprentje is ontstaan in de Noordelijke Nederlanden waarschijnlijk tussen 1600 en 1650.

-Devotieprentje of Heiligenprentje is een prentje met een afbeelding van Jezus, Maria of een andere heilige en op de achterkant een gebed.

In Noord-Brabant en Vlaanderen wordt zo'n prentje
ook wel een santje genoemd.
In vele kerken en bedevaartsoorden kan men ze verkrijgen.

Ze werden vroeger in grote hoeveelheden gedrukt.
Sommige bidprentjes werden kunstzinnig uitgesneden
of geknipt, met naald, schaar of pennemes. Zo ontstonden randversieringen van prentjes, die leken op kant (kantjes).

Tot circa 1800 was de meest gebruikte druktechniek de kopergravure; daarna werd steendruk (lithografie), en later in de 19e eeuw staalgravure toegepast.
Rond 1860/1870 kwamen de fotografische procedés op.
Bidprentjes werden gebruikt in de catechese, bij bedevaarten,
bij processies (processievaantjes), bij ziektes, voor het
verkrijgen van aflaten, of bij bijzondere gelegenheden
(doop, communie, eerste mis).
Het meest populair, tot de dag van vandaag, zijn de doodsprentjes, die bij begrafenissen worden uitgedeeld. Tegenwoordig is er in Limburg nauwelijks meer een begrafenis zonder "bidprentje".

Wezenlijk is het bidprentje eerst en vooral een oproep tot gebed. Deze oorspronkelijke functie is vervaagd en geëvolueerd naar een bezinning over het leven van de overledene.

 

-Kinderbidpentjes ontstonden in het begin van de twintigste eeuw, voordien gebruikte men meestal een prentje die voor volwassenen bestemd waren. Kinderbidprentjes zijn meestal kleiner en in plaats van een zwarte rouwrand hebben ze een paarse, blauwe of zilveren rand soms is de rand ook helemaal verdwenen. Op kinderprentjes treffen we op de tekstzijde vaak een gedicht aan.